Khí hậu ngày càng khắc nghiệt, thiên tai, bão lũ đang có chiều hướng tăng cả về số lượng và cường độ. Chủ động thích ứng với các hiện tượng thời tiết cực đoan chính là yếu tố quan trọng để người nuôi trồng thủy sản “đứng vững” trước bão lớn.
Thiên tai khắc nghiệt
Việt Nam nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, thường xuyên chịu ảnh hưởng của bão và áp thấp nhiệt đới. Đặc biệt, các trận dông lốc đi kèm bão thường xuất hiện bất ngờ với gió giật cấp 8 – 10, gây thiệt hại lớn. Sự xuất hiện bất thường của dông, lốc, cuồng phong trong mùa mưa bão có nguyên nhân sâu xa từ biến đổi khí hậu toàn cầu. Nhiệt độ trung bình tăng cao làm biến đổi trạng thái và lưu chuyển của khí quyển, thúc đẩy hình thành các cơn dông mạnh, cuồng phong với cường độ lớn hơn trước. Các chuyên gia khí tượng nhấn mạnh, hiện tượng ENSO (El Nino – La Nina) đang trong trạng thái trung tính nên dự báo năm nay thời tiết sẽ khó lường, không quá cực đoan như các năm trước nhưng vẫn có nhiều đợt dông lốc, mưa đá cục bộ nguy hiểm
Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, mùa bão năm nay bắt đầu từ tháng 6 và kéo dài đến tháng 11, với các đợt mưa lớn tập trung ở miền Bắc từ tháng 6, chuyển dần xuống miền Trung vào cuối năm. Đặc biệt, trong giai đoạn chuyển giao từ trạng thái ENSO trung tính, các cơn bão có thể xuất hiện rải rác với quỹ đạo khó dự đoán, gây nguy cơ cao về lũ lụt và sạt lở đất tại các vùng núi và đồng bằng ven biển. Dự kiến sẽ có 11 – 13 cơn bão và áp thấp nhiệt đới trên Biển Đông, trong đó 4 – 6 cơn sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền, tập trung ở miền Trung và Nam Bộ.
Đằng sau những cơn bão, thiệt hại mà những người nuôi trồng thủy sản phải gánh chịu vô cùng lớn, không thể lường trước. Không chỉ phá hủy hạ tầng, mưa bão còn làm thay đổi đáng kể chất lượng nước tại các vùng nuôi trồng, gây ra những tác động tiêu cực lâu dài.
Theo Trung tâm Quan trắc môi trường và Bệnh thủy sản miền Bắc, bão lũ tác động trực tiếp đến các hoạt động nuôi trồng thủy sản, gây thiệt hại lớn cho người nuôi. Những cơn mưa lớn, kéo dài làm thay đổi môi trường nuôi theo chiều hướng xấu. Những sự thay đổi này làm động vật thủy sản giảm sức đề kháng và mẫn cảm hơn với các tác nhân gây bệnh có sẵn trong nước như ký sinh trùng, vi khuẩn, virus,… từ đó dễ dẫn đến dịch bệnh và giảm hiệu quả nuôi thủy sản. Ngoài ra, mưa lũ còn phá hủy các công trình nuôi trồng như bờ ao, lồng bè, đăng chắn,… từ đó làm thất thoát vật nuôi ra ngoài môi trường, gây thiệt hại cho người nuôi.
Sẵn sàng ứng phó
Trước diễn biến bất thường của thời tiết, nhằm bảo vệ sản xuất trong mùa mưa lũ, người nuôi cũng đã có được sự chuẩn bị kỹ từ sớm, từ xa. Điển hình như tại Ninh Bình, nhờ sự chủ động ứng phó của chính quyền địa phương và các hộ nuôi, diện tích lồng bè nuôi cá trên sông Hồng đoạn qua địa phận Hà Nam (cũ) vẫn được đảm bảo an toàn khi bão số 3 (Wipha) đổ bộ vào địa phận.
Ông Trần Văn Sỹ, thôn Duyên Hà, xã Nam Lý đã có gần 15 năm kinh nghiệm nuôi cá lồng trên sông. Ông cho biết, lo ngại nhất của các hộ nuôi cá lồng là hoàn lưu mưa sau bão, vì mưa to, nước lũ thượng nguồn mang lượng lớn phù sa đổ về làm thay đổi áp lực dòng chảy và môi trường nước, làm ảnh hưởng lớn đến các lồng cá trên sông. Mưa lớn sau cơn bão số 3 (Yagi) xảy ra vào tháng 9/2024 khiến lũ trên sông Hồng qua địa phận Hà Nam (cũ) dâng rất cao, vượt mức báo động 3, gia đình ông Sỹ đã bị mất hơn 10 tấn cá do nước lũ chảy xiết làm rách lưới, cá tràn ra ngoài và nhiều lồng cá bị chết do suy yếu vì nước lũ, thiệt hại gần 1 tỷ đồng.
Rút kinh nghiệm, năm nay, trước khi bước vào mùa mưa bão, ông Sỹ đã chú trọng kiểm tra, gia cố lại hệ thống lồng nuôi, đầu tư thêm thùng phao nổi, thay mới hệ thống lưới cũ, rách của các lồng cá. Được dự báo cơn bão số 3 sẽ đổ bộ vào đất liền, trong đó khu vực tỉnh Ninh Bình là trọng tâm, có mưa to đến rất to, ông Sỹ đã chủ động giăng lưới che kín các lồng cá, bổ sung thêm thuốc bổ, dinh dưỡng để tăng sức đề kháng cho đàn cá trước khi bão về. Đồng thời, đối với những lồng cá đã đạt trọng lượng để xuất bán, ông cũng khẩn trương tiến hành thu hoạch để giảm thiểu tổn thất nếu mưa lũ xảy ra.
Còn tại vùng nuôi thủy sản xã Quảng Chính, tỉnh Thanh Hóa có hơn 50 hộ dân phát triển nuôi trồng khoảng 176 ha. Mặc dù là vùng quy hoạch phát triển nuôi trồng thủy sản song việc đầu tư hạ tầng, các vùng nuôi trồng chưa đồng bộ. Đặc biệt là khu vực chuyển đổi ruộng thấp trũng, vùng ven sông vào mùa mưa bão vẫn luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro, mất an toàn. Do đó, Hợp tác xã dịch vụ và nuôi trồng thủy sản Quảng Chính đã tham mưu cho UBND xã hướng dẫn, hỗ trợ các hộ nuôi cần quan tâm thực hiện các giải pháp bảo đảm an toàn ao, đầm và nhà màng, nhà lưới nuôi thủy sản. Sẵn sàng nguồn vật tư sản xuất, thuốc phòng chống dịch bệnh trên đối tượng nuôi trồng trong mùa mưa bão.
Hay như ông Nguyễn Cường, chủ trại tôm trên địa bàn xã An Châu, tỉnh Nghệ An cho biết: “Theo dõi thông tin bão trên báo cho thấy, cơn bão số 3 với cường độ gió giật mạnh, có thể cấp 11 – 12. Tuy nhiên, đối với Nghệ An sẽ nhẹ hơn, nhưng gia đình vẫn không chủ quan. Trước khi bão vào, gia đình tăng cường dây neo giữ khung nhà lưới. Đối với lưới che, theo thiết kế sẽ chịu được gió cấp 8, do đó gia đình luôn túc trực theo dõi, bố trí nhân lực, nếu gió giật mạnh, sẽ kịp thời tháo dây để kéo lưới xuống, nhằm đảm bảo an toàn”.
Ngoài ra, nhiều địa phương cũng đã chủ động nâng cấp hạ tầng từ đầu mùa mưa. Hạ tầng không chỉ là bờ bao hay cống rãnh, mà còn là tổng hòa của ao đìa, hệ thống điện, trạm bơm, nhà che thiết bị, hệ thống xử lý nước, kênh mương cấp thoát,… tất cả phải được quy hoạch đồng bộ, khoa học.
Chủ động thích ứng
Một mùa mưa bão nữa lại về, cũng như nhiều ngành sản xuất nông nghiệp khác, thủy sản là lĩnh vực rất dễ bị “tổn thương”. Vì vậy, toàn ngành thủy sản đang tập trung kế hoạch ứng phó mưa, bão.
Kinh nghiệm từ các cơn bão lớn cho thấy, việc ứng phó cần mang tính chiến lược và dài hạn. Do đó, các hộ nuôi nên chủ động tham gia vào các hợp tác xã để tăng cường khả năng phối hợp và tiếp cận nguồn lực. Cần nghiên cứu và từng bước chuyển đổi sang các mô hình nuôi có khả năng chống chịu cao hơn như hệ thống lồng bè hiện đại, hệ thống nuôi bằng vật liệu HDPE, chịu được sóng gió, giảm thiểu thiệt hại do thiên tai và cải thiện hiệu quả nuôi trồng.
Đối với nuôi trồng thủy sản vùng nội đồng, thiệt hại do bão chủ yếu đến từ mưa lớn gây ngập úng, dòng nước sông, suối chảy mạnh khiến lồng, bè bị cuốn trôi. Vì vậy, người nuôi cần đặc biệt chú trọng đến việc chằng giữ, gia cố lồng bè, giảm mật độ nuôi thủy sản. Với những ao nuôi nội đồng cần hạ thấp mực nước để tránh mưa lớn nước tràn; khơi thông các dòng chảy, bảo đảm tốc độ tiêu úng nhanh chóng. Ngoài ra, cần chuẩn bị thuốc bổ để tăng cường sức khỏe thủy sản, vôi bột, thuốc kháng sinh, các chế phẩm sinh học giúp làm sạch môi trường, ổn định pH trong ao nuôi,…
Bên cạnh đó, tại thời điểm xảy ra bão Yagi vào năm trước, có rất nhiều thủy sản đã đạt đến kích cỡ thương phẩm, thậm chí quá kích cỡ, tuy nhiên vẫn chưa được bán. Nguyên nhân là do thời điểm trước bão giá chưa tốt như kỳ vọng, người nuôi muốn giữ lại để dành tới vụ thu hoạch trước Tết Nguyên đán. Do vậy, thiệt hại càng nặng nề. Vì thế, với phương châm “xanh nhà hơn già đồng”, ngành chức năng khuyến cáo người nuôi nên thu hoạch những thủy sản đã đạt kích cỡ thương phẩm nhằm hạn chế thất thoát, thiệt hại do bão lũ gây ra.
Quan trọng nhất, việc xây dựng một quỹ tài chính dự phòng là yêu cầu cần thiết để đảm bảo khả năng phục hồi sản xuất sau thiên tai. Quỹ này sẽ giúp các doanh nghiệp và người nuôi có thể nhanh chóng khắc phục thiệt hại, duy trì hoạt động kinh doanh và ổn định đời sống.
Nguyễn Hằng
Nguồn: https://thuysanvietnam.com.vn/nuoi-trong-thuy-san-an-toan-trong-mua-mua-bao/
